FCGS of het Gingivitis-Stomatitis-Pharyngitis complex

Een steeds terugkerende slijmvliesontsteking in de mond bij de kat wordt ook wel Feline Chronic Gingivitis Stomatitis of FCGS genoemd of caudale stomatitis of nog korter stomatitis.

Leeftijd…

Deze aandoening komt voor op alle leeftijden. Vaak beginnen de problemen al op jonge leeftijd ( jonger dan twee jaar) maar de meeste problemen zie je bij katten van middelbare leeftijd (7-8 jaar). Ook zien we in onze dierenkliniek opvallend veel Maine Coons en oosterse rassen met dit probleem. Siamezen, Oosterse Kortharen en Burmezen hebben opvallend vaak last van deze ziekte.

Wat is FCGS precies?

Het complex bestaat uit 3 ziektes die gezamenlijk of apart kunnen voorkomen:

1. Gingivitis of tandvlees ontsteking

Bij gingivitis is het tandvlees gezwollen en rood en bloedt het gemakkelijk. Deze ontsteking verspreidt een onaangename geur waardoor de kat erg uit de bek kan stinken. Als gevolg van de ontsteking kan het tandvlees zich terugtrekken waardoor de tandhals en wortels zichtbaar worden. Wanneer de ontsteking zo uitgebreid is dat ook het onderliggende bot ontstoken raakt is er sprake van paradontitis.

2. Stomatitis of ontsteking van het wangslijmvlies

Als gevolg van tandsteen kan het slijmvlies van de wang ontstoken raken. Dit gebeurt met name ter hoogte van de molairen waar tandsteen het snelst ontstaat. De stomatitis bij het gingivitis – stomatitis – pharyngitis – complex blijft niet beperkt tot een kleine lokale ontsteking ter hoogte van een tand. De ontsteking kan zich zich over een groot deel van het slijmvlies van de wang uitbreiden.

3. Pharyngitis of ontsteking achterin de mond

Hierbij raakt het slijmvlies achter in de mondholte ontstoken. Met name het zachte gehemelte en de slijmvlies omslag van boven- naar onderkaak achter in de bek kunnen enorm ontstoken raken. Dit proces is erg pijnlijk voor de kat en ze zullen dan ook vaak stoppen met eten.

Deze hele erge ontsteking van de gehele mondholte wordt ook wel faucitis genoemd. Nu is de benaming echter: Feline Chronic Gingivitis Stomatitis of FCGS

Deze ontsteking is karakteristiek voor het complex en is er vaak de oorzaak van dat een eigenaar met de kat naar een dierenarts gaat: de kat wil namelijk niet meer eten door de pijn.

De symptomen zijn:

• Stinken uit de bek
• Kwijlen en speekselen
• Met een scheve kop eten, omdat het pijnlijk is
• Niet willen eten en vermageren
• Pijnlijke bek bij open doen
• Humeurig zijn, wegkruipen of zich verstoppen

Oorzaken kunnen zijn:

FCGS is een multifactoriële ziekte! Er is niet één oorzaak maar een combinatie van meerdere oorzaken. Er is een ontsteking door tandplak / tandsteen, gingivitis en parodontitis, echter we zien eigenlijk bijna nooit forl’s of tandresorptie bij deze problemen!. Er is een verminderde weerstand en bij bijna alle gevallen is er een calicivirus infectie aanwezig. Ook kan er een herpes infectie aanwezig zijn. We komen in de volgende pagina hierop terug. Ook kan er een allergie meespelen en als we het niet weten noemen we het idiopathisch!

Zie de foto hier rechts: blaasjes achterin de keel bij de kaakomslag wijzen op een Calici virus infectie.

Er wordt dus gedacht aan een combinatie van factoren dan de volgende oorzaken:

• Tandplak en tandsteen – bacteriën hierin in combinatie met …..
• Afgebroken tanden en kiezen (eventuele wortelresten)
• Verminderde weerstand door bijvoorbeeld een virusziekte kattenaids ( lees verder over FIV …) of leucose (lees verder over FeLV…) we hebben bij de katten die wij gezien hebben eigelijk alleen katten met FIV gezien en geen katten met FeLV.
• Virusinfectie door Calici virus: In een aantal onderzoeken in de literatuur komt naar voren dat 95-100 % van de gevallen met deze problemen een calicivirus infectie doormaakt of heeft doorgemaakt. Echter er wordt ook aangegeven dat deze stomatitis niet op te wekken valt met het toedienen van deze infectie. We hebben katten gezien dieniet positief waren voor Calici vrius maar wel stomatitis hadden. We weten nog niet goed of de calici virus infectie als oorzakelijk probleem aangemerkt kan worden. Maar wat wel opvalt is dat als er een infectie met een virus (Calici of Herpes virus) in een kattengroep is opgetreden dat er dan meerdere katten in een huishouden stomatitis – FCGS kunnen ontwikkelen.
• Voedingsallergie
• Atopie (allergie)
• Idiopathisch (dat wil zeggen dat er geen oorzaak aan te wijzen is)
• We zien bij FCGS katten zelden of nooit tandresorptie problemen!

Diagnose

wordt gesteld door een inspectie van de mondholte. Omdat de behandeling afhankelijk is van de onderliggende oorzaak is een aanvullend onderzoek vaak noodzakelijk, zoals een bloedonderzoek om kattenaids en leucose uit te sluiten.

Erfelijk of niet ….

Af en toe zien we katten die familie van elkaar zijn waarbij bij meerdere katten FCGS aanwezig is, FCGS kan echter ook bij meerdere katten in één huishouden voorkomen en die hoeven niet familie van elkaar te zijn, We hebben katten gezien die niet naar het pension geweest zijn, maar ook katten die na een pensionbezoek allemaal ziek zijn geworden. Het lijkt dus meer een probleem in een huis door infecties onderling dan dat het erfelijk is. Echter het is zeker niet uitgesloten dat er een erfelijke component aanwezig kan zijn.

Behandeling ….

Afhankelijk van de ernst van de verschijnselen wordt een behandelplan opgesteld. De behandeling bestaat uit diverse stappen. Deze variëren van het schoonmaken van het gebit tot het trekken van alle tanden en kiezen. Helaas is dit het trekken van alle kiezen in het merendeel van de gevallen de aangewezen therapie.

Tandsteenbehandeling ….

Omdat de aandoening meestal gepaard gaat met flinke tandsteen vorming is een professionele gebitsreiniging vaak de eerste stap in de behandeling. Onder sedatie wordt het gebit schoongemaakt met een ultrasoon trilapparaat en daarna gepolijst.

En als er de ontsteking in de mond dan niet overgaat ?

Als de ontsteking niet overgata na deze professionele gebits reiniging of weer terugkomt dan adviseren we om alle kiezen te trekken.

Corticosteroïden niet te snel geven…

Als er een FCGS aanwezig is zullen er nog wel eens ontstekingsremmende medicijnen zoals corticosteroïden worden gegeven.

CORTICOSTEROÏDEN ZULLEN IN EERSTE INSTANTIE EEN STERKE VERBETERING GEVEN

echter gedurende korte tijd, daarna werkt het averechts – gebruik alleen corticosteroïden nadat de kiezen zijn getrokken!

Het is beter om geen corticosteroïden te geven voordat de kiezen getrokken zijn. Deze medicijnen remmen de ontsteking sterk af, maar op langere termijn werken ze averechts. Ze zullen eerder in de hand werken dat het probleem blijft terugkomen en in sterke mate aanwezig zal blijven nadat alle kiezen getrokken zijn.

Alle kiezen trekken ….

Wanneer een ontsteking ondanks de ingestelde therapie telkens blijft terugkomen kunnen het beste alle kiezen en eventuele kiesresten getrokken worden. Meestal blijven de klachten na deze ingreep weg. Een eigenaar ziet vaak erg op tegen deze ingreep, maar de resultaten zijn gewoon goed. Natuurlijk kan een kat ook zonder kiezen gewoon eten, eerst blikvoer en later zelfs brokken!

Na het trekken van de kiezen ….

Krijgt de kat een aantal dagen vloeibaar of zacht voedsel. De ervaring is dat een kat dezelfde avond al weer eet!

Na een paar dagen eet de kat al weer zijn gewone voer (blikvoe en/of brokjes). Een kat kan brokjes eten zonder dat er kiezen aanwezig zijn.

Eigenaren vertellen vaak dat de kat enorm opgeknapt is en veel levendiger is nadat de kiezen getrokken zijn.

Pathologisch onderzoek ….

Als de kiezen getrokken zijn dan kunnen we er voor kiezen om een pathologisch onderzoek van het slijmvlies van de mond te laten uitvoeren. We zullen dit alleen insturen als we niet 100% zeker van zijn dat er FCGS of caudale gingivostomatitis aanwezig is. Er is dan een asymmetrische ontsteking in de mond of een afwijking in het aspect van het slijmvlies. Bij iedere langdurige ontsteking zal er een chronische lymfoplasmacellulaire  en exsudatieve gingivitis/stomatitis aanwezig zijn dit wordt caudale gingivostomatitis genoemd.

Het gewenste eindresultaat ….slijmvlies, zie hieronder. Dit eindresultaat is pas na een paar maanden te verwachten.

Een Maine Coon, een Britse Korthaar en een Europese Korthaar.

Niet alle katten knappen gelijk 100% op ….

Hieronder zie je twee katten die halverwege het gewenste eindresultaat zijn (zie de bovenste 2 foto’s hieronder), deze katten knappen goed op en zullen 100% genezen. Op de foto’s daaronder zie we helaas 2 katten waarbij de kiezen wel volledig getrokken zijn maar waar het slijmvlies nog ontstoken is en niet zo’n beetje ook (zie de onderste 2 foto’s), dit is zeker niet het gewenste eindresultaat.

Wat te doen als de ontsteking na een paar maanden niet overgaat?

Normaal gesproken gaat de ontsteking in de mond na een paar weken / maanden tot rust komen als we de kiezen hebben getrokken en een pijnstillend/ontstekingsremmend middel hebben gegeven. Dit is het geval in 80 % van de FCGS katten.

Echter we zien soms dat de roodheid in de bek niet overgaat. Deze katten blijven last houden. Hebben last met eten, speekselen en kwijlen en hebben pijn uitingen als ze willen eten.

Om dan deze ontsteking af te remmen kan gekozen worden voor afremmende medicijnen zoals corticosteroïden (dit mag wel na de volledige extractie maar niet ervoor!) echter dit kan op termijn ongewenste bijwerkingen hebben zoals het ontstaan van suikerziekte of ziekte van cushing. Een alternatief dat we vonden in de literatuur is het gebruik van Virbagen omega ® injecties en/of orale toediening.

Interferon Virbagen Omega ^R ….

Katten kunnen baat hebben bij Virbagen Omega ^R Interferon van Virbac. Virbagen Omega is werkzaam op het immuunsysteem en heeft antivirale en immuunstimulerende eigenschappen. Het geeft bij kittens die ziek zijn ten gevolge van een Calici virus infectie goede resultaten. We zien dan jonge katten met koorts en spierpijn en als we deze een injectie met Virbagen Omega ^R geven dan knappen ze zeer snel op icm een NSAID. Voor dit soort niesziekte problemen door Calici virus gebruiken we graag Virbagen Omega ^R (0,2 ml onderhuids per kitten).

Bij katten met FCGS hebben we Virbagen Omega ^R injecties en oraal vaak geprobeerd:

We injecteren Virbagen Omega langs de slijmvliesontsteking op de rand van het gezonde slijmvlies en het ontstoken slijmvlies. Deze injectie wordt om de twee weken opnieuw geïnjecteerd, nadeel de kat moet hiervoor wel een aantal keren extra onder sedatie.

We zagen echter geen verbetering qua ontsteking in de mondholte bij de katten waar we Virbagen Omega ^R injecties in het slijmvlies gaven tov de katten waar we dat niet hebben gedaan!

En de combinatie van injectie en oraal van Virbagen Omega ^R?

We gaven sinds medio 2011 eerst een injectie Virbagen Omega ^R in het slijmvlies tijdens de extractie van de kiezen en gaan daarna de Virbagen Omega ^R orale oplossing met fysiologische zoutoplossing dagelijks in de mond aanbrengen. De kat hoeft dus niet een paar keer extra onder verdoving.

Virbagen Omega oraal ….

De Virbagen Omega ^R wordt sterk verdund en met fysiologisch zout gemengd er wordt nu gebruik gemaakt van de immuunstimulerende eigenschap. Dagelijks laten we deze oplossing in de mond druppelen / inspuiten. Er wordt dan een dagelijkse dosering van 100.000 eenheden in de mond gegeven. Dit zal de calicivirus infectie tegen gaan.

Een voorbeeld van een kat met deze behandeling ….

Op de foto’s hierboven is te zien dat het slijmvlies om de hoektand nog rood is. Het is belangrijk dat deze hoektanden gepoetst worden en als de ontsteking blijft zullen ook deze hoektanden getrokken worden.

Heeft de Virbagen Omega behandeling echt meerwaarde?

Onze ervaring is niet positief.

Bij een enkele kat zie je een verbetering, maar dan is het de vraag was deze kat ook zonder deze behandeling opgeknapt?

Je moet daarbij ook meenemen dat Virbagen Omega ^R geen goedkope behandeling is!

Nog een extra aandachtspunt.

Het trekken van de kiezen van een kat is niet een kunstje maar een kunst !

Zorg dat alle kiezen volledig worden getrokken ….

Niet alleen het zichtbare deel van de kies (de kroon) maar ook de niet zichtbare delen (de wortels) moeten worden getrokken! Dit is niet zomaar even te doen, het lijkt makkleijk, maar het is eigenlijk best lastig! Een stukje van een kieswortelrest breekt heel gemakkelijk af zonder dat je het door hebt, en dit kleine stukje kan zorgen dat het probleem niet over gaat.

We gebruiken zelf een tandheelkundige Piezo Master Surgery extractie apparaat en een speciale tandartsen Loepbril van Examvision zodat we zeker zijn dat we alle delen van de kies getrokken hebben en we controleren dit met digitale tandheelkundige röntgenfoto’s.

We krijgen regelmatig katten bij ons in de kliniek waarbij de ontsteking in de mond van de kat niet over is gegaan nadat “alle kiezen getrokken zijn”.

Zie het voorbeeld hieronder: de kroon is wel getrokken, maar de kieswortels zijn nog aanwezig – de trigger van de ontsteking blijft aanwezig.

We maken gebruik van een speciaal tandheelkundig apparaat om kieswortels bij een kat te trekken: met behulp van een Piezon Master Surgery.

Om zeker te zijn dat we alle kieswortels geheel getrokken hebben maken gebruik van een dentale loepbril en maken we controle dentale röntgenfoto’s.

Voedselverandering kan helpen ….

Een oorzaak voor het ontstaan van deze mondontsteking kan een voedselallergie of een atopie zijn. We adviseren om katten waarbij de problemen aanwezig blijven op een speciaal voer te zetten: D/D * van Hill’s Pet Nutrition ^R. Hierin zit eendenvlees en groene erwten en een optimale verhouding van omega 3 en 6 vetzuren. Door dit voer wordt de ontsteking afgeremd.

Alle elementen trekken ….

Indien de problemen blijven terugkeren of als het slijmvlies om de tanden ontstoken is kan er gekozen worden voor een totale extractie van alle nog aanwezige elementen (de snijtanden en hoektanden).

Samenvattend FCGS behandeling ….

Als een kat een caudale stomatitis of FCGS probleem heeft dan is de aangewezen behandeling om in eerste instantie alle kiezen te trekken.

Het is belangrijk dat alle kiezen volledig worden getrokken, net alleen de kroon, maar alle kieswortels moeten ook worden verwijderd!

Als nabehandeling geven we  een NSAID – pijnstiller + ontstekingsremend middel en een antibioticum.

Als het mee zit dan is het probleem in 80% van de problemen opgelost!

Mocht het niet overgaan dan is er nog de mogelijkheid om ook de hoektanden en de snijtanden (volledig) te trekken en/of Enisyl-F te geven …..

Zie onze volgende pagina hierover bij de kat Rufus ….